ტაო-კლარჯეთი

ტაო-კლარჯეთი (106)


www.taoklarjeti.com


ენით გამოუთქმელიო, ხშირად ვამბობთ. ღმერთი ზოგს ისეთ ნიჭს მიმადლებს, რომ მათი უთქმელი თითქოს რა უნდა იყოს. ოქროპირიო, ასეთი სახელიც შევარქვით ადამიანებმა მჭევრმეტყველებს. მაგრამ რა ვიცი, მაინც უძლური მგონია ბაგეზე მომდგარი ქართული სიტყვაც და ჩემი იაპონური ობიექტივიც, ეს ყოველივე ისე გადმოსცეს, როგორც ეს მართლაც არის კლარჯეთში, კარჩხლის ხეობაში, ერთ, კაცთაგან დაობლებულ ადგილას.
ზემოდან, დიდი მთის ფერდობიდან რომ დახედავ, მოგინდება მერცხლის ბუდეს შეადარო, ქვემოთ, კარჩხლისწყალზე გადარკალულ ულამაზეს ხიდზე რომ დადგები, ნოეს კიდობანივით მოგეჩვენება, მთის წვერზე რომ გაჩერებულა. ყოველივე უძლურია-მეთქი, ასე დავიწყე, მაგრამ მაინც შევეცდები და ხატს შევადარებდი, ღვთისმშობლის ხატს, გულზე რომ მიუკრავს ყრმა იესო, ღვთისმშობელი რომ დიდია, ჩვილი კი პატარა, მაგრამ ყველამ რომ უწყის და ღვთისმშობელმა კი უპირველესად, რომ მთავარი აქ ის პატარა ჩვილია, მაცხოვრად რომ მოვლენია კაცობრიობას.
ვისაც ერთხელ მაინც უნახავს ნუკა-საყდარი, ალბათ ისევე ვერ წარმოიდგენს ამ კლდეს უეკლესიოდ, როგორც მცხეთის მთის თხემი ვერ წარმოგვიდგენია ჯვრის ტაძრის გარეშე.

(ჟურნალი ''უფლისციხე'', N 1, 2011)


www.taoklarjeti.com

რთულია ხახულის ტაძრის სიკოხტავის აღქმა. დრო ბევრი უნდა გქონდეს, რომ ვიწრო ხევში ჩახატულ სამონასტრო კომპლექსს კარგად უტრიალო, ხეებით შებურული მიდამოდან ალაგ-ალაგ ჭუჭრუტანები მონახო და სასურველი კადრები გადაიღო, ანდა კლდოვან ფერდობზე აბობღდე და ზემოდან დახედო ხეებიდან ამოწვერილ ტაძარს. როგორც არ უნდა იწვალო, მაინც ვერაფერს მოუხერხებ ხილის ბაღებს, გარშემო რომ აკრავს ტაძარს. თუმცა ხანდახან ხეირიც შეგიძლია ნახო მათგან, ვთქვათ, გემრიელი ვაშლები მოაგროვო, თავადაც პირი გაიტკბარუნო და თანაექსპედიციელებსაც უწილადო. ანდა ძალიან მოინდომო, ხახულის ღვთისმშობელსაც მიენდო და ტაძრის სამხრეთ ფასადთან მდგარ თუთის ხეს კენწეროში მოექცე, ხახულის არწივს პირისპირ გაესაუბრო, თავი კარგად დაიმაგრო, ფოტოებიც ბლომად გადაიღო და ძველი ქართველი ოსტატების ხელოვნებით კიდევ ერთხელ გაოცდე, მხრებგაშლილი და გასხივოსნებული არწივისგან ნებსით თუ ენებლიედ დაუმარცხებელი საქართველოს სიმბოლო რომ შეუქმნიათ.
ხახულის მონასტერი ისტორიული საქართველოს უკიდურეს სამხრეთში, თორთუმის ხეობაში, საქართველოს კარიბჭეში ააგო დიდმა დავით კურაპალატმა. არწივის სიმბოლიკა დიდად გავრცელებულია ქრისტიანულ ხელოვნებაში, მაგრამ ვინ უწყის, ეგებ ტაოს გოროზი მეფის სახე დაინახეს მაშინდელმა ქართველებმა ამ არწივში. ასეა თუ ისე, მან დიდ ქარტეხილებს გაუძლო და დღესაც მყარად დგას სამხრეთის სადარაჯოზე, დღესაც ამაყად ეგებება ხახულის კარიბჭეში შემსვლელთ...

(ჟურნალი ''უფლისციხე'', N 1, 2011)


www.taoklarjeti.com

საინტერესოა, დიდი ეკლესიებისა და მონასტრებისთვის ადგილს როგორ არჩევდნენ დიდ-დიდნი ამა ქვეყნისანი. აქ, ტაო-კლარჯეთ-შავშეთში, თითქოს ყველაფერი დიდებულია, თითქოს ყველა ადგილი სამონასტროდ არისო გამზადებული. მაშ, ამ დიდი სამოთხიდან როგორღა ირჩევდნენ ერთ პატარა ალაგს? ალბათ უკეთ ესმოდათ ბუნების. ალბათ უკეთ ხედავდნენ სამყაროს. ეგებ მინიშნებებსაც უგდებდნენ ყურს _ თუ ღვთისას, თუ კაცისას...
ოშკი, ხახული, პარხალი, ოთხთა ეკლესია... დღემდე მიჭირს პასუხის მოძებნა _ რა ნიშნით გამოარჩიეს ეს ადგილები მაშენებლებმა. ეს ამბავი ხანდახან უფრო გაუგებარი ხდება, თუ ტაძრის გარშემო თანამედროვე შენობები და დიდი ხეებია. ერთი გზა რჩება _ პასუხების საძებნად გარშემო ფერდობებს მიაშურო და იქიდან გამოხედო ძველთაგან რჩეულ ადგილს. ერთი ეგაა, რომ დრო არასოდეს გაქვს. რამდენჯერმე, როცა ეს შევძელი, როცა მოვიკელი ტაძარში თუ ტაძართან ყოფნის დრო და ბილიკ-ბილიკ თუ ფერდ-ფერდ ვიარე, წინ წარუშლელი პანორამა გადამეშალა.
პარხლისწყლის გაღმიდან რომ გამოვხედე პარხალს, სულ სხვა სიდიადით ამოიმართა ტაძარი. ისიც წარმოვიდგინე, სრულიად გაუგებრად მიდგმული თანამედროვე შენობა რომ მოაცილო და ის ძველი ნაგებობები დაუბრუნო, რა სანახავი იქნებოდა-მეთქი... ვაგლახ, რომ ასეთ ადგილებში არასოდეს არ არის დრო, დაჯდე და უყურო დაუსრულებლად, უყურო დაღამებამდე...

(ჟურნალი ''უფლისციხე'', N 1, 2011)

 



ერთხელ იშხანს გვიან ვესტუმრეთ. ვიდრე გული მოვიოხეთ, შებინდდა კიდეც. მახსოვს, გაგვიჭირდა ეკლესიასთან გამომშვიდობება. ისიც მახსოვს, ბონდო კუპატაძეს ვუთხარი, თავს დამნაშავედ ვგრძნობ, ტაძარს რომ მარტო ვტოვებთ-მეთქი. გავიდა ხანი და ეს ამბავი ჩემს ახლობელს მოვუყევი, დიდი ემოციებით რომ იგონებდა ტაო-კლარჯეთს. ქალბატონმა ვენერამ საოცარი რამ მითხრა პასუხად: იცი, ერთხელ შუაღამისას წვიმდა და გამეღვიძაო. წარმოვიდგინე, რომ ახლა შეიძლება ბანაშიც წვიმს და ის ნანგრევებად ქცეული ტაძარი კი მარტოაო.
ვიდრე ნათელია, სულ გვინდა, რომ კიდევ ბევრის ნახვა მოვასწროთ და ამიტომ ისე გამოვიდა, რომ ბანაშიც რამდენჯერმე ვყოფილვარ შებინდებულზე. აქაც ყოველთვის მიჭირს გამომშვიდობება. ეს ფოტოც ერთ-ერთი ასეთი სტუმრობისასაა გადაღებული...

(ჟურნალი ''უფლისციხე'', N 1, 2011)




აი, სახელი ''ხანცთა'' რომ დაიკარგა, ეს კი ძალიან უცნაურია. ხანცთა – საწყისი სამონასტრო მოძრაობისა ამ უზარმაზარ რეგიონში და თავი კლარჯეთის უდაბნოთა, სიმბოლო ახალი საქართველოს დაბადებისა და განსასვენებელი დიდი გრიგოლ ხანცთელისა. ამ ადგილს ახლა ადგილობრივი მოსახლეობა ''ფორთას'' ეძახის. სამაგიეროდ, იმერხევში მიგანიშნებენ ერთ დიდ ალაგს მთაში, რომელსაც ხანცთას ეტყვიან იქაური ქართველები. ბევრი ვიარეთ, მაგრამ ის ხანცთა, ჩვენ რომ ვიცით გიორგი მერჩულისგან, ვერსად ვპოვეთ იმერხევის ხანცთაში...
ბევრი იდავეს მეცნიერებმა. ხან ნუკა-საყდარი მიიჩნიეს ხანცთად, ხან კი ფორთა – შატბერდად. ბოლო წერტილი, საკმაოდ მსუყე და საკმაოდ დამაჯერებელი, ამერიკაში მოღვაწე და ტაო-კლარჯეთში ფეხდაფეხ მოხეტიალე ვახტანგ ჯობაძემ დასვა – ფორთას მონასტერიაო გრიგოლ ხანცთელის ხანცთა! ეჭვები მაინც გაისმის ხოლმე აქა-იქ, ძირითადად საუბარ-საუბარში, მე კი მგონია, რომ საკითხი გადაწყვეტილია. თუმცა კითხვები მაინც არ მასვენებს: როგორ მოხდა, რომ გაცილებით მცირე მონასტრებს შერჩათ სახელები, ამოდენა ''ხანცთა'' კი გაქრა? რას ნიშნავს ის ფორთა, რომელსაც ასე დაჟინებით უწოდებს სოფელსაც და ნამონასტრალის ტერიტორიასაც ადგილობრივი მოსახლეობა?
სამეცნიერო თეორიები იქით იყოს და, ხანცთაში რომ ვარ, სულ იმას ვფიქრობ, რომ მთავარი არგუმენტი ის ენით აუწერელი შეგრძნებებია, აქ რომ გეუფლება. რამდენჯერაც ტაო-კლარჯეთში ჩამოვალ, გული სულ აქეთ მომიწევს, აქ რომ ამოვალ, წასვლა აღარ მინდება, გული სულ აქ მრჩება და სულ ვბრაზობ, ისე რატომ არ დავგეგმე, რომ ღამეც აქ გამეთია. როცა მეგობრებს ვუზიარებ ამ ფიქრებს, აღმოჩნდება, რომ ისინიც ამას გრძნობენ. როცა ვინმე ჩემიანი პირველად ამომყავს აქ, საგულდაგულოდ ვაკვირდები და უზომოდ მიხარია, როცა მასაც იგივე განცდები აიტანს ხოლმე. კიდევ ერთი, რატომაც გრძნობ, რომ ეს არის ხანცთის მონასტერი: ამ ადგილმა დიდი მონატრება იცის...

(ჟურნალი ''უფლისციხე'', N 1, 2011)


www.taoklarjeti.com


ერთ ცხოვრებაში რამდენჯერ უნდა ეწვიო კაცი ოშკის ტაძარს, არ ვიცი. არც პათეტიკა მიყვარს და არც კატეგორიული მოწოდებები, მაგრამ მგონია, რომ ვისაც ოშკი არ უნახავს, მას ქართული კულტურის შესახებ ისეთივე წარმოდგენა აქვს, როგორც ქრისტიანობაზე იმ ადამიანს, სახარება რომ არ წაუკითხავს. ოშკი სახარებასავითაა. დიდია ოშკის პირველი წაკითხვის ემოციები, მაგრამ მასთან ყოველი მისვლა სულ ახალს და ახალ გაპოვნინებს. აი, მაგალითად, ცხოველთა ეს რელიეფური გამოსახულებები, გუმბათის ყელს რომ შემოუყვება ძირში. საოცრებაა, ნეტავ რამ გადააწყვეტინა ხუროთმოძღვარს ასეთი სარტყელი შემოეკრა გუმბათისთვის? არა, ბოლომდე მაინც არ შემოურტყამს, აღმოსავლეთიდან, წმინდა მხრიდან დაუწყია. სხვა მხარეებზე ცარიელი მედალიონები დაუტოვებია. ნეტავ, თუ აპირებდა გაგრძელებას? უცნაურია, ეს ცხოველები ოშკის გოლიათ ტაძართან შედარებით ისეთი მცირენი არიან, რომ ვერავინ შეამჩნევდა ქვემოდან. მაშ, რაღატომ ირჯებოდნენ ოსტატნი? იქნებ იმიტომ, რომ ისინი ოშკის ტაძარს ძერწავდნენ და მათთვის ეს პროცესი იყო ყველაზე მთავარი? იქნებ იმიტომაც, რომ ოშკის შემოქმედნი ყველგან ეპატიჟებოდნენ ტაძრის სიდიადით აღფრთოვანებულ მლოცველებს – ეგვტერსა თუ გალერეაში, კარიბჭეებსა თუ ნიშებში, სვეტების ქვეშა თუ გუმბათის ძირში. ეს ხომ სახარება უნდა ყოფილიყო, უნდა გეკითხა დაუსრულებლად და ყოველი წაკითხვისას ახალი რამ უნდა გეპოვა...

(ჟურნალი ''უფლისციხე'', N 1, 2011)



www.taoklarjeti.com 

ანჩი (ანჩის ეკლესია, მაცხოვრის კარედი ხატი (ანჩისხატი).)
ანძავი
არდაგანის ციხე
ართვინის ციხე
არტანუჯს ციხე ქალაქი
ახიზას ქვაბები, ახიზას დარბაზული ეკლესია, ახიზას ციხე
ბანას ტაძარი, ბანას მღვიმის ეკლესია
ბაღჩალო ყიშლას ეკლესიის ნანგრევები, ბახჩალო ყიშლას ციხე
ბერთა, ბერთას ხიდი (ბერთის ოთხთავი)
ბერკის ეკლესია
ბორჩხის ხიდები
ბრილი (ბრილის საწინამძღვრო ჯვარი. X ს.)
გურჯანი
დაბაწვრილი
დადაშენი
დამალა
დარიჯა
დოლისყანა
დორთ ქილისა, ტრიკონქი, ორაფსიდიანი
სოფ. ევფრატში (აღმ. თურქეთი, მაჭახელა) ძველი ხიდი, ეკლესიის ნანგრევები მეჩეთთან
ენი რაბათი
ერუშეთი
ესბეკი ბაზილიკა, ესბეკის ძველი დარბაზული ეკლესია
ვანქი (პატარა ვანქი)
ვაჩეძორი
ველის ციხე, სასახლე, ეკლესია . ველის კომპლექსი
ზეგანი, ზაქი. ეკლესიის ნანგრევები
თეთრციხე
თორთუმის ციხე
თუქრაშენი
ისის ეკლესიის ნანგრევები
იშხანი
კავკასიძეების ციხე
კალმახის ციხე
კიაღმის ალთი (ქამხისი), ქამჰისი
კინეპოსის დარბაზული ეკლესიები
კინეპოსის ტეტრაკონქი
კისპაროტის ციხე
კოპი.
კოპრუსგორენის ციხე
ლექსორი.
მაკრიალის ეკლესია, კოშკი
მამაწმინდა
მგელციხე
მიძნაძორი
მუხლადჯიგილისი
ნიხახი, იოკუშლუ
ნუკას საყდარი
ოთხთა ეკლესია
ოპიზა (ტაძარი, სამონასტრო ეკლესიის ნანგრევები)
ოშკი (იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია, ოშკის სკრიპტორიუმი, სატრაპეზო)
პარეხი (მცირე დარბაზული ეკლესია)
პარხალი
პეტრეკისის ციხე
სათლე - ეკლესია, ციხე
საკირე
სენსოპი
სინკოთი
სიხჩეკის ციხე
სოლომონკალა
სპერის ეკლესია
ტბეთის ეკლესია
ურთა
ფანასკერტის ციხე
ფარნაკის ეკლესია, ორი ციხე
ფექრაშენი
ქაჯის ციხე (შაითანკალე)
ქოროღლუს ციხე
შატბერდის (შარბეთი) ეკლესია, შატბერდის ციხე (ბოსელთა)
ჩაისი
ცირქინე
წეფთის ციხე (უსტამისი) . ყოჩიგორა, სოფელი უსტამისი
წყაროსთავი კლარჯეთის
ხანცთა, ხანძთა
ხახული
ჯალა
ჰოშრეთი


www.taoklarjeti.com


ბევრისგან და ბევრჯერ გაგვიგონია აუგი ჩვენი დროების შესახებ - რომ ასეთი ჟამი ჯერ არ გვქონია, რომ ასერიგად არასოდეს დავძაბუნებულვართ, რომ ასე და ისე გვიშლიან ხელს... ალბათ მართლაც რთულ პერიოდში მოგვიწია ცხოვრება და ალბათ მეც ხშირად განმიკითხავს ჩვენი აწმყო, თუმცა ისიც უნდა დავამატო, რომ უზომოდ მადლიერი ვარ განგებისა, რომ სწორედ იმ დროს ვცხოვრობ, როცა რიგით ქართველს არავინ გიშლის ფეხდაფეხ მოიარო ადგილები, რომელთა ნახვის ნატვრა საფლავში ჩაჰყვათ დიდ მოღვაწეთა თაობებს. ზოგმა შესაძლოა ისტორიული პროცესი, ზოგმა გამართლება, ზოგმა კი დამთხვევა დაარქვას ღვთის ამ წყალობას, მაგრამ მე კი ხშირად ვახსენებ საკუთარ თავს, რომ აღთქმულ მიწაზე არაერთგზის ფეხის დადგმის ბედნიერება მქონია. სწორედ ბედნიერება თუ შეიძლება ეწოდოს იმ მდგომარეობას, რაც ეწვევა ათასობით ქართველს, ტაო-კლარჯეთს რომ ესტუმრება, უამრავ ახალს ნახავს, შეისწავლის, მოიძიებს, მოილოცავს და სახლში დიდი ემოციებით, ბევრი მოგონებითა და უამრავი ფოტოთი დაბრუნდება.ჩემს ამ ნარკვევს, რომლის ჟანრს არც კი ვიცი რა ვუწოდო, თავდაპირველად ''ფოტოისტორიები'' დავარქვი. ბოლოს კი მივხვდი, რომ რეალურად `ფოტოემოციები~ გამომსვლია, სწორედ იმ ფოტოების, ემოციების, მოგონებების, ფიქრების, აზრების, პასუხებისა და კითხვების ნაზავი, რომელიც კაცს ტაო-კლარჯეთიდან მოგყვება.ვეცადე თხრობა უფრო ნაკლებად ცნობილ რაკურსებზე ამეგო, სწორედ იმის დასტურად, რომ ტაო-კლარჯეთი ერთი ამოუწურავი სამყაროა, ვერასოდეს რომ ვერ შემოივლი, ერთი უზარმაზარი წიგნია, კითხვას თუ შეჰყევი, ვერასოდეს რომ ვერ დაასრულებ, ერთი უშველებელი ამბავია, მოყოლა თუ დაიწყე, რომ ვერ დაამთავრებ... თუმცა, დავიწყოთ მაინც... (ჟურნალი ''უფლისციხე'', N 1, 2011).


ოშკი      

ერთ ცხოვრებაში რამდენჯერ უნდა ეწვიო კაცი ოშკის ტაძარს, არ ვიცი. არც პათეტიკა მიყვარს და არც კატეგორიული მოწოდებები


ვრცლად
 »

         
       
 
         
ხანძთა       

აი, სახელი ''ხანცთა'' რომ დაიკარგა, ეს კი ძალიან უცნაურია. ხანცთა – საწყისი სამონასტრო მოძრაობისა ამ უზარმაზარ რეგიონში


ვრცლად
 »

         
                   
ბანა      

ერთხელ იშხანს გვიან ვესტუმრეთ. ვიდრე გული მოვიოხეთ, შებინდდა კიდეც. მახსოვს, გაგვიჭირდა ეკლესიასთან გამომშვიდობება.


ვრცლად
 »
 

         
       
 
         
პარხალი      

საინტერესოა, დიდი ეკლესიებისა და მონასტრებისთვის ადგილს როგორ არჩევდნენ დიდ-დიდნი ამა ქვეყნისანი. აქ, ტაო-კლარჯეთ


ვრცლად
 » 

         
       
 
         

ხახული

     

რთულია ხახულის ტაძრის სიკოხტავის აღქმა. დრო ბევრი უნდა გქონდეს, რომ ვიწრო ხევში ჩახატულ სამონასტრო კომპლექსს კარგა


ვრცლად
 »

         
       
 
         
ნუკა-საყდარი      

ენით გამოუთქმელიო, ხშირად ვამბობთ. ღმერთი ზოგს ისეთ ნიჭს მიმადლებს, რომ მათი უთქმელი თითქოს რა უნდა იყოს. ოქროპირ


ვრცლად
 »

         
       
 
         
თუხარისი      

ადგილის სახელი, ტოპონიმი, საკმაოდ სტაბილური რამ არის. ტოპონიმები ხშირად უზარმაზარ ქარტეხილებს უძლებს. იცვლება საზ


ვრცლად
 »

         
       
 
         
ვაშლობი      

აქ ტაძარი ჯავახ ოსტატებს აუგიათ. ბევრი რამ გამოუვლია ამ ადგილებს და შემდეგ ოსმალები მოსულან. მოსახლეობის ნაწილი ალბ


ვრცლად
 »

         
       
 
         
თამარის არხი      

ტაო-კლარჯეთი ერთი დიდი სამყაროა, დიდი მთებით და დიდი ველებით, დიდი ტაძრებით და დიდი ციხეებით. არ ვიცი, ეს მხოლოდ


ვრცლად
 »

         
       
 
         
ხეოთი      

ეს სოფელი პირველად რომ ვნახე, მომინდა ჩემს გვერდით ყველა ჩემიანი ყოფილიყო და მათთან ერთად გამეზიარებინა პირველ


ვრცლად
 »

         
       
 
         

ჩანგლი

     

ეს არ არის ტაო-კლარჯეთი. არც ''ისტორიული საქართველოს'' სხვა ნაწილი. თუმცა ''ფოტოემოციებში'' შეტანა მაინც გადავწყვიტე, 


ვრცლად
 »

         
       
 
         
ერუშეთი      

მირიანმა ნათელ-იღო და წარავლინა მოციქულნი კონსტანტინეს წინაშეო. მანაც სიხარულით წარმოგზავნა მღდელნი და ხურონი, 


ვრცლად
 »

         
       
 
         
შატბერდი      

რას იფიქრებდნენ მონასტრის დამაარსებელი გრიგოლ ხანცთელი და ქტიტორი ბაგრატ კურაპალატი, ხუროთმოძღვარი, კირითხურო
  

ვრცლად »

         
       
 
         
ქაჯთა ქალაქი      

ამ ციხეს, არტაან-ერუშეთის საზღვარზე, სოფელ ურთან რომ დგას, ბევრჯერ ავუვლ-ჩავუვლით ხოლმე, იქ ასვლისთვის კი ვერ მოვი
  

ვრცლად »

         
       
 
         
გარყლობის ციხე      

შორიდან დაგვანახა. თითქმის სულ ტყე-ტყე უნდა გვევლო და ესაო, ისაო, დათვიო, მგელიო - არ გვირჩია ციხისკენ წასვლა ადგილ
  

ვრცლად »

         
       
 
         
კავკასიძეების ციხე      

ვისაც ტაო-კლარჯეთში უმოგზაურია, აუცილებლად მოიხილავდა ოთხთა ეკლესიას. ცენტრალური გზიდან ვიდრე გადაუხვევდა, არ 
  

ვრცლად »

         
       
 
         
ანჩა      

კლარჯეთი! ჭოროხის აუზი და ძველი კოლხები, ზემო ქართლი და მეწინავე მესხები, მოთქრიალე ჭოროხი და უძირო ხევ-ხუვები, 
  

ვრცლად »

         





აპრილი
                       
                     

4 აპრილი - 3 დღიანი ტური ტაო-კლარჯეთში

                     

11 აპრილი - 3 დღიანი ტური ტაო-კლარჯეთში

                     

16 აპრილი - 5 დღიანი ტური კაბადოკიაში

                     

18 აპრილი - 3 დღიანი ტური ტაო-კლარჯეთში

                     

25 აპრილი - 3 დღიანი ტური ტაო-კლარჯეთში

                       


გთხოვთ აირჩიოთ თქვენთვის სასურველი თარიღი და დაჯავშნოთ ტური.